Psikolojik Açıdan Myasthenia Gravis’e Bakış

Aleyna Uğur

Myasthenia Gravis kas zayıflamasına neden olan bir rahatsızlıktır ve sebebinin nöromüsküler kavşakta bulunan nikotinik asetilkolin reseptöründen kaynaklandığı düşünülmektedir¹ (Engel, Lambert, & Howard, 1977). Asetilkolin ise beynimiz için önemli olan nörotransmitterlerden biridir. Ana fonksiyonlarından birkaçı hafıza, dikkat, öğrenme ve gelen mesajları kaslara iletmektir. Ayrıca uyku problemlerine, halüsinasyon görmeye ve Alzheimer’a neden olabilir. Kısaca, asetilkolin yadırgayamayacağımız derecede önemlidir. Henüz Myasthenia Gravis için bir tedavi yöntemi bulunamamasına karşın, yapılan araştırmalar sayesinde bu hastalığın psikolojik neticeleri olabileceği düşünülmektedir. Bu yüzden Myasthenia Gravis’in, duygudurum bozukluğu, anksiyete ve depresyon ile ilişkisi olabileceği hâla bir merak konusu! Şimdi, bu araştırmaların birkaçını yakından inceleyeceğiz.

Size açıklamak istediğim ilk araştırma asetilkolinin hafıza ve hatırlama üzerindeki etkisiyle ilgili. Başta söylediğim gibi, bu nörotransmitter hafıza için önemli bir yer teşkil etmekte. Ayrıca bir grup psikofarmakolojistin yaptığı çalışmaya göre, asetilkolinin hatırlamaya kıyasla öğrenme aşaması üzerinde daha etkili olduğu sonucuna varılmıştır.² Bu bilgiyi edindikten sonra araştırmacılar Myasthenia Gravis hastaları üzerinde de benzer deneyler yapmaya başladılar. Örneğin D. Madiso, B. Lancaster ve R. Nicoll 1987 yılında bir araştırma yaptılar ve katılımcılar üzerinde asetilkolin seviyelerine bağlı olarak hatırlama aktivitesini test ettiler. Farklı tipteki MG hastalarından elde ettikleri sonuçlar benzer çalışmalar ile aynı yöndeydi. Sonuç olarak çalışmalar gösterdi ki müskarinik asetilkolin reseptörleri hafızayla ilgili faaliyetlerle doğrudan ilişkilidir.⁴

Peki ya MG hastalarının sosyal ilişkileri ne durumda?

Biliyoruz ki Myasthenia Gravis hastaları zaman zaman kendilerini zor durumlar içerisine bulabilirler. Ayrıca bazı MG tiplerinde, hastalar bir bakıcıya bile ihtiyaç duyabilir. Bazı araştırmacılar bunun depresyona sebep olabileceğini ön görmüşler. Bu durumdan şüphelenen araştırmacılar, MG hastalarına depresyonu saptayabilecek testler yaparken, bazılarının sosyal destekten yoksun, yalnız, terk edilmiş olduklarını saptamış ve daha depresif bir ruh hali içinde olduklarını kayda geçirmiştir.⁵ Aynı araştırmacılar, hastanın yaşlı olması ve bakıcının değişimi sonucunda fiziksel durumlarının kötü yönde etkilediği sonucuna vardılar.⁵

Myasthenia Gravis hastaları için istenmeyen sonuçlar sadece depresyondan ibaret değil. C. Law, V. Flaherty ve B. Sankar’ın 6.000’den fazla MG hastasını yaklaşık 50 yıl boyunca gözlemlediği araştırmaya göre istenmeyen sonuçlardan biri de duygudurum bozuklukları olabilir.^6,7 Başka araştırmacılar da duygudurum bozuklukları ve Myasthenia Gravis’te bulunan ortak fiziksel ve psikolojik faktörleri kayda almışlar. Bunlardan bazıları anksiyete, nefes darlığı ve hızlı ruh hali değişimleridir.^8,9 Ayrıca kötü yaşam kalitesine sahip MG hastalarında belirgin derecede depresyon ve anksiyete belirtilerinin olduğu görüldü. Depresyon belirtileri kendilerini somut olarak; kişisel bakım eksikliği, günlük rutinler için motivasyon eksikliği olarak gösterdi.^10,11,12,13 Bu araştırmalardan varılan sonuca göre MG hastalarının psikolojik durumları hastalığın tipine göre değişmektedir. Bunun yanı sıra diğer insanlarda da geçerli olduğu gibi sosyalleşmek, buna benzer psikolojik rahatsızlıkları önleme açısından koruyucu bir faktördür.

Asetilkolin reseptörleri ve duygudurum bozuklukları için çalışmalar sadece bunlarla bitmiyor. Bu yüzden size başka önemli bir çalışmadan da bahsetmek istiyorum. Günlük hayatımızda pek çok kez şahit olacağımız gibi çoğu insan sigarayı ruh halini düzeltmek ve stresi azaltmak için tüketiyor.¹⁴ Fakat hamile bir annenin bunu yapması bebeğin gelişimi için çok tehlikeli. Araştırmacılar “Hamilelik döneminde sigara içmenin depresif ruh haliyle bir ilişkisi var mı?” sorusu üzerinde durup çalışmalar yaptılar. Bu ilişkiyi gözlemleyebilmek için asetilkolin reseptörü üzerinde bir nükleotid poliformizm tipi olan “rs1051730 T” ile gen kümeleme yöntemini kullanıp gözleme başladılar.¹⁵ Sigara kullanan bir katılımcının hamilelik sürecinde gelişen tüm yan etkileri not alıp, normal bir hamilelik süreci geçiren ile karşılaştırdılar. Araştırmanın sonucunda sigara kullanan annenin hamileliğinin 18. haftasında belirgin bir şekilde depresyon belirtisi gösterdi.¹⁵ Maalesef “Sigara kullanmak depresyona sebep olur.” gibi bir sonuca varamasak bile bu araştırmanın sigara kullanımı, depresyon ve hamileliğin benzer psikolojik süreçlere sahip olduğunu göstermesi açısından faydalı olduğunu düşünüyorum.

Sizinle son olarak paylaşmak istediğim görüngü ise kolinerjik nöronlar. Kolinerjik nöronlar asetilkolin ve glutamatı doğrudan etkileme özelliğine sahiptirler.¹⁶ Araştırmalara göre, Basal Ganglia’daki önemli bir yapı olan Striatum’da bulunan kolinerjik nöronların motor aktivite için yadsınamaz bir etkiye sahip olduğu kanıtlanmıştır.¹⁶ Bunun yanında, kolinerjik nöronların iki farklı nöronu, farklı şekillerde etkileyebileceğini de gözlemlenmiştir. Asetilkolin ve dopamin farklı karakteristik özelliklere sahiptir ve farklı çalışırlar. Bu yüzden, bahsettiğimiz iki hormonun Myasthenia Gravis hastalarında da etkili olma hipotezinin olasılığı yükseliyor. Buna benzer çalışmalardan ilham alan birkaç araştırmacı laboratuvar ortamında başarılı bir deneye imza atarak bu hipotezi doğruladılar. Deneyin sonunda dopamin reseptörlerinin yukarı regülasyonu, Striatum’a ait olan VAChT (Veziküler asetilkolin taşıyıcı) ile gerçekleşebileceği gösterildi.¹⁶

Sonuç itibariyle asetilkon, MG ve psikolojik bozukluklar üzerinde etki bakımından belirsizlik gösterse bile, Myasthenia Gravis hastalığıyla olan ilişkisi bakımından dikkat çekmektedir. Değindiğimiz bu araştırmalar sonucunda, hepsi olmasa da bazı MG tiplerinde bu ilişkiyi net bir şekilde, özellikle depresyon ve duydurum bozuklukları gibi psikolojik rahatsızlıklarda gözlemlediğimizi söyleyebiliriz. Bu sebeplerden dolayı Myasthenia Gravis hastalarına sosyalleşme ve öz şefkatin iyi geleceğini düşünüyorum. MG hastalığa sahip olmak beraberine zor zamanlar ve onlara karşı değişken duygu aktarımlarını da beraberinde getiriyor. Bunların sonucunda bireyler, kusurları yüzünden çekingen, umutsuz, depresyona meyilli ve duydurum bozukluğuna sahip olabilirler. Beni umutlandıran durum ise size en son bahsettiğim makaledeki bilim insanlarının veziküler asetilkolin taşıyıcı ile dopamin reseptörlerinin yukarı regülasyonunu gerçekleştirebilmesiydi. Bilindiği üzere sadece asetilkolin değil, dopamin de çok önemli bir nörotransmitterdir ve çoğu psikolojik problemin sebepleri arasında yer almaktadır. Bu sebeplerden ötürü gelecekte psikolojik problemlerin çözümü için yepyeni uygulamalar görme ihtimalimiz var!

KAYNAKLAR

1) Engel, A., Lambert, E., & Howard, E. (1977). Immunocomplexes (IgC and C) at the motor end plate in myasthenia gravis. Ultrasutructural and light micorcopiclocalization and electro physiologic correlations. Mayo cLin Proc, 267-280.

2) Madiso, D., V., Lancaster, B., & Nicoll, R. A. (1987). J. Neuroscience, (7)733-737.

3) Hasselmo, M., Bower J., (1993) Acetylcholine and memory. Elsevier. 16: (pp. 218- 223).

4) Aigner, T. g., Walker, D., Mishkin, M. (1991) Behaviour Neurology Biology. 55: (pp- 61-67).

5) Jeong, A., Min, J-H.,  Kang YK, Kim J, Choi M., Seok JM., el al. (2018). Factors associated with quality of life of people with Myasthenia Gravis. PLoS One, 13(11)http://dx.doi.org/10.1371/journal.pone.0206754

6) Law, C., Flaherty, C. V., & Sankar, B. (2020). A Review of Psychiatric Comorbidity in Myasthenia Gravis. Cureus, 12(7)http://dx.doi.org/10.7759/cureus.9184

7) Kanner AM: Should neurologists be trained to recognize and treat co-morbid depression of neurological disorders. Epilepsy Behav. 2005, 6:303-311. 10.1016/j.yebeh.2005.02.008

8) Kulaksizoglu IB, Gurvit H, Polat A, et al.: Unrecognized depression in community-dwelling elderly persons in Istanbul. Int Psychogeriatr. 2005, 17:303-312. 10.1017/S1041610204000845

9) Kanner AM, Barry JJ: The impact of mood disorders in neurological diseases: should neurologists be concerned?. Epilepsy Behav. 2003, 4:3-13. 10.1016/j.yebeh.2003.08.018

10) Alanazy MH: Prevalence and associated factors of depressive symptoms in patients with myasthenia gravis: a cross-sectional study of two tertiary hospitals in Riyadh, Saudi Arabia. Behav Neurol. 2019, 2019:9367453. 10.1155/2019/9367453

11) )Basta IZ, Pekmezovic TD, Peric SZ, Kisić-Tepavčević DB, Rakočević-Stojanović VM, Stević ZD, Lavrnić DV: Assessment of health-related quality of life in patients with myasthenia gravis in Belgrade (Serbia). Neurol Sci. 2012, 33:1375-1381. 10.1007/s10072-012-1170-2

12) Wai L, Richmond J, Burton H, Lindsay RM: Influence of psychosocial factors on survival of home-dialysis patients. Lancet. 1981, 2:1155-1156. 10.1016/s0140-6736(81)90599-7

13) Katon W, Ciechanowski P: The impact of major depression on chronic medical illness . J Psychosom Res. 2002, 53:859-863. 10.1016/S0022-3999(02)00313-6

14) Munafo M., Araya R., (2010), Cigarette smoking and depression: a question of causation. Br J Psychiatry, 196(425).

15) Lewis, S. J., Araya, R., George, D. S., Freathy, R., Gunnell, D., Palmer, T., & Munafò, M. (2011). Smoking Is Associated with, but Does Not Cause, Depressed Mood in Pregnancy – A Mendelian Randomization Study. PLoS One, 6(7)http://dx.doi.org/10.1371/journal.pone.0021689

16) Guzman, M. S., Jaeger, X. D., Raulic, S., Souza, I. A., Li, A. X., Schmid, S., Menon, R. S., Gainetdinov, R. R., Caron, M. G., Bartha, R., Prado, V. F., & Prado, M. A. M. (2011). Elimination of the Vesicular Acetylcholine Transporter in the Striatum Reveals Regulation of Behaviour by Cholinergic-Glutamatergic Co-Transmission. PLoS Biology, 9(11), e1001194. http://dx.doi.org/10.1371/journal.pbio.1001194