Alzheimer hastalığının nedeni bulunmuş olabilir: kronik diş eti hastalığının temel bakterileri olan Porphyromonas gingivalis.
İnsanların üçte birinin diş eti hastalığı yaşadığı biliniyor. Hastalığa neden olan bakteri türünün ana toksinlerini bloke eden bir ilaç bu yıl önemli klinik denemelere tabi tutuluyor ve çok yakın bir zamanda yayınlanan bir araştırma bu ilacın Alzheimer’i durdurabileceğini hatta geri alabileceğini gösteriyor. Hatta bunun için bir aşı bile geliştirilebilmesi mümkün olabilecek.
Alzheimer hastalığı tıpta gizemini koruyan en önemli hastalıklardan biri. Dünya nüfusu yaşlandıkça demans dünya çapında beşinci en büyük ölüm nedeni haline gelmeye başladı ve Alzheimer bunun %70’ini oluşturuyor. Tüm bunlara rağmen hala daha Alzheimer hastalığının nedeni bilinmemektedir.
Beyindeki Bakteri
Hastalık sıklıkla beyinde amiloid ve tau adı verilen proteinlerin birikmesi nedeniyle oluşur ve önde gelen hipotez de hastalığın bu iki proteinin kusurlu kontrolünden kaynaklandığını öne sürer.
Ancak son yıllarda yapılan araştırmalar, amiloid plaklara sahip olan insanların hepsinin demans olmayabileceğini göstermiştir. Alzheimer’ı bu proteinleri yöneterek tedavi etmeye yönelik birçok çaba başarısız oldu ve hipotezin ciddi bir şekilde sorgulanmasına neden oldu.
Bununla birlikte, amiloid proteinlerinin işlevinin bakterilere karşı bir savunma olabileceğine dair kanıtlar artmaktadır. Alzheimer’i olan kişilerin beyinlerinde ölümden sonra diş eti hastalığına ve diğer hastalıklara neden olan bakteriler bulundu ancak şimdiye kadar bu bakterilerin bu hasarlara neden olduğu belli değildi.
Diş Eti Hastalığı Bağlantısı
Çok sayıda araştırma ekibi P. gingivalis’i araştırıyor ve bu bakteri türünün şu ana kadar Alzheimer’ın etkilediği beyin bölgelerini istila ettiği ve iltihap oluşturduğu tespit edildi. Şöyle ki; diş eti enfeksiyonlarının, genetik olarak Alzheimer’a sahip olacak şekilde tasarlanan farelerde semptomları daha da kötüleştirebileceğini, sağlıklı farelerde ise Alzheimer benzeri beyin iltihabı, sinir hasarı ve amiloid plaklarına neden olabileceği gösterildi.
Yeni çalışmada bir ilaç firması, P. gingivalis’in insan dokusunda kullandığı ve baktıkları 54 adet Alzheimer’lı beyin örneklemlerinin yüzde 96’sında görülen gingipains olarak adlandırılan toksik enzimlere rastladığını bildirdi ve DNA’sını inceledikleri üç Alzheimer örnekleminde de bu bakteriye rastladılar. İngiltere Merkez Lancashire Üniversitesi’nden Sim Singhrao “Bu, insan beynindeki P. gingivalis DNA’sını ve plaklarla birlikte lokalize olan ilgili gingipain’leri gösteren ilk rapordur” diyor. Onun ekibi daha önce P. gingivalis’in aktif olarak diş eti enfeksiyonlu farelerin beyinlerini istila ettiğini keşfetmişti. Singhrao yeni çalışmanın ayrıca, gingipainlerin tau proteinini parçaladığını, bunun nöronları öldürmesine izin verecek şekilde demansa yol açtığını gösteren ilk çalışma olduğunu ekliyor.
Bakteriler ve onların enzimleri, yüksek seviyede bilişsel gerileme yaşayanlarda ve daha fazla amiloid ve tau birikimine sahip olanlarda bulundu. Ekip, bakterileri ayrıca Alzheimer ile yaşayan insanların omurilik sıvısında da buldu ve bu tekniğin hastalığın teşhisi için uzun süredir aranan bir yöntem sağlayabileceği öne sürüldü.
Ekip, P. gingivalis diş eti hastalığını farelere verdiği zaman, beyin enfeksiyonuna, amiloid üretimine, tau proteini yumaklarına ve normal olarak Alzheimer’dan etkilenen bölgelerde ve sinirlerde, sinir hasara yol açtı.
İlaç firması daha önce gingipainleri bloke eden moleküller geliştirmişti. Bunlardan bazılarının farelere verilmesi, enfeksiyonlarını azalttı, amiloid üretimini durdurdu, beyin iltihabını düşürdü ve hatta hasar görmüş nöronları kurtardı.
Ekip, P. gingivalis’i öldüren bir antibiyotiğin de bunu yaptığını fakat daha az etkili olduğunu ve bakterilerin hızlı bir şekilde direnç geliştirdiğini buldu. Gingipain blokerlerine direnemediler. “Bu, Alzheimer’ın hastalığını bir gün tedavi etme veya önleme umudu sunuyor” diyor Singhrao.
Yeni Tedavi Umudu
Alzheimer’lı olmayan insanlardan bazı beyin örneklerinde P. gingivalis ve protein birikimleri vardı, ancak daha düşük seviyelerde. Alzheimer semptomları başlamadan önce amiloid ve tau’nun beyinde 10 ila 20 yıl birikebileceğini de zaten biliyoruz. Araştırmacılar bu durumun, P. gingivalis’in Alzheimer’in bir sonucu değil bir nedeni olabileceğini gösterdiğini söylüyor.
İlaç firması, geçtiğimiz ekim ayında gingipain blokerlerinin en iyisinin insanlarda ilk güvenlik testlerini geçtiğini, beyine girdiğini ve Alzheimer gösteren katılımcıları da iyileştirdiğini bildirdi. Bu yılın ilerleyen zamanlarında firma spinal sıvıda P. gingivalis ve bilişsel gelişmelere bakarak daha fazla ilaç denemesi başlatacak. Hatta bunun için bir aşı geliştirilmesi de planlanıyor.
DAILY NEWS, 24 January 2019, by Debora MacKenzie
Kaynak Haber: https://www.newscientist.com/article/2191814-we-may-finally-know-what-causes-alzheimers-and-how-to-stop-it/
Kaynak Makale:
http://advances.sciencemag.org/content/5/1/eaau3333
Science Advances 23 Jan 2019: Vol. 5, no. 1, eaau3333 DOI: 10.1126/sciadv.aau3333
